Орлов Владимир - Малекула (На Белорусском Языке)
Уладзiмiр Арлоў
Малекула
Магчыма, вы таксама памятаеце навелу Сомерсэта Маэма пра рудога жабрака з
выпаленых сонцам вулачак i пляцаў Веракруса. Сюжэты маюць уласцiвасць
паўтарацца, але ў маёй гiсторыi не будзе нi цяжкiх чорных грыфаў, нi тугога
партманета, нi ветлiвай кастыльскай формулы адмаўлення "Disреnsе Ustеd роr
Diоs"*, а Маэм узгадаецца толькi таму, што працягнутая рука жабрачкi з
полацкага Спасаўскага манастыра будзе дакладнай копiяй намаляванай ангельскiм
калегам кiпцястай птушынай лапы, у якую ператварылася рука няздзейсненага
пiсьменнiка.
* Бог падасць (гiшп.).
Бываючы ў Полацку, я звычайна наведваюся сюды, каб пераканаць сябе, што
хоць нешта ў гэтым свеце мяняецца на лепшае, бо цяпер у манастырскiм
Крыжаўзвiжанскiм саборы пахне ладанам, а ў часы майго дзяцiнства навакольныя
жыхары, парабiўшы перабойкi, трымалi ў занядбаным храме свiнняў. Праўда,
аргумент гэты не бездакорны, таму што тады на ўтравелых прыступках не
дзяжурылi дзесяткi два жабракоў з пакладзенымi ля ног падранымi шапкамi цi
расплюшчанымi скрынкамi з-пад абутку.
Кiпцястая лапа належала жабрачцы гадоў на шэсцьдзесят, апранутай,
нягледзячы на лiпеньскую спякоту, у страшэнна брудны восеньскi палiтон, якi
даўно ўжо забыўся, што такое гузiкi. У яе былi нямытыя, напэўна, ужо колькi
месяцаў валасы загадкавага колеру i гэткага ж колеру вочы, якiя таксама
хацелася назваць нямытымi.
Мне цяжка падаваць жабракам каля храмаў. У падземных пераходах - зусiм
iншае: можа, з тае прычыны, што вулiчныя жабракi спадзяюцца адно на тваю
шчодрасць, не шантажуючы цябе абавязкам перад Усявышнiм. З такiмi не надта
дабрачыннымi думкамi я падняўся па ўсходах у пустэльную свежасць сабора, але
каля шапiка са свечкамi нешта змусiла мяне азiрнуцца на жабракоў.
Калiсьцi я ўжо бачыў дзве такiя малiнавыя плямы на шыi...
Калiсьцi я ведаў, да чаго яны падобныя...
Падлога гайданулася ў мяне пад нагамi.
Калiсьцi я... цалаваў iх...
Некалькi iмгненняў памяць дзейнiчала, як вiдэамагнiтафон, што перакручвае
назад патрэбную касету, а потым я ўбачыў Дзвiну, у якую разам з Сафiйкай
глядзелася яшчэ незруйнаванае барока сабора святога Стэфана.
У тыя гады Дзвiну нельга было ўявiць без задзвiнскай вар'яткi Юлькi, што
ўлетку, "каб наша рэчачка не высахла", вёдрамi цягала на бераг ваду з калонкi.
Знямогшыся, яна сядала на траву i, баязлiва паглядаючы на рыбакоў, зацягвала
сваю ўлюбёную песню пра Лiлю.
На бiрагу сiдзела Лiля,
А радам с нею капiтан... -
выводзiла Юлька тонкiм дзяцiным галаском, якi, вiдаць, толькi i мог
iснаваць у яе выпетраным целе. Далей песня рабiлася журботнай:
Уж год прашол, марак нi едзiт,
А Лiля к берагу ўсё йдзёт...
Нiхто з нас тады не ведаў, што Юлька звар'яцела яшчэ перад вайною - пасля
допытаў у колiшнiм кляштары бернардзiнаў, дзе, не вытрываўшы, падпiсала
штосьцi страшнае пра каханага хлопца, якога "варанок" павёз у невараць у тую
самую ноч, калi Юльку адпусцiлi дадому. У нашым дзяцiнстве дарослыя былi не
надта ахвочыя да такiх успамiнаў, хоць Юльку шкадавалi i не давалi ёй памерцi
з голаду.
Фiнал у песнi быў трагiчны:
Красотка Лiля утанула,
Яе уж большэ нi вiдно.
Юльцы выпаў лёс яе гераiнi. Аднойчы вудалi налiлi спявачцы чарку гарэлкi,
i яна, канчаткова ўвасобiўшыся ў вобраз сваёй Лiлi, кiнулася каля чыгуначнага
моста ў Дзвiну.
Пустая, зарослая вышэй вокнаў крапiвою i здзiчэлымi парэчкамi Юльчына
хацiна палохала вока на пачатку той вулiцы, дзе жыла Аня Шадурка,
найпрыгажэйшая дзяўчына майго класа.
Вядома, Аня адно здавалася мне
